इलाम, 23 फागुन: विद्यार्थी संख्याको अभावमा इलाम सदरमुकामस्थित महेन्द्ररत्न बहुमुखी क्याम्पसको स्नातकोत्तर तह संकटमा परेको छ । दुई संकायमा पाँच विषय पढाई हुँदै आएको क्याम्पसको स्नातकोत्तर तहमा विद्यार्थी संख्या नपुगेपछि अन्यौल भएको हो । वि.सं.२०५९ बाट क्याम्पसले आन्तरिक स्रोतबाट सुरु गरेको स्नातकोत्तर तहमा यस वर्ष १९ जना मात्र भर्ना हुन आएका छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालयले सेमेस्टर प्रणाली लागू गरेपछि सो क्याम्पसमा अत्यन्तै न्युन मात्र विद्यार्थी आएका हुन् ।
गत ५ फागुनमा मानविकी र शिक्षा संकायको स्नातकोत्तर कक्षाका लागि त्रिभुवन विश्वविद्यालयले सञ्चालन गरेको प्रवेश परिक्षामा १९ जना सहभागी भएका थिए । जसमध्ये सबैभन्दा बढी शिक्षा संकायको अंग्रेजी विषयमा ११ जनाले प्रवेश परिक्षा दिई उत्तीर्ण भएका छन् । उत्तीर्णमध्ये पनि सबैको भर्ना हुने निश्चित छैन । गत वर्ष यो विषयमा ६५ जना विद्याथी भर्ना भएका थिए ।
सबै भन्दा कम शिक्षा संकायकै शैक्षिक योजना तथा व्यवस्थापन विषयमा एक जना मात्र आएका छन् । अघिल्लो वर्ष यस विषयमा ८० विद्यार्थी थिए । त्यसैगरी मानविकी संकायको ग्रामीण विकास विषयमा तीन, समाजशास्त्र विषयमा दुई र नेपाली विषयमा दुई जना विद्यार्थी मात्र प्रवेश परिक्षामा सहभागी भई उत्तीर्ण भएका छन् । अघिल्लो वर्ष ग्रामीण विकासमा एक सय १७, समाजशास्त्रमा ८२ र नेपालीमा ३६ विद्यार्थी भर्ना भएका थिए ।
स्नातकोत्तरको कक्षा सञ्चालन गर्न एउटा विषयमा कम्तीमा १० जना विद्यार्थी हुनुपर्ने भएपनि अत्यन्तै थोरै मात्र विद्यार्थी प्रवेश परिक्षामा सामेल भएको सहायक क्याम्पस प्रमुख प्रेमप्रसाद लुईटेलले बताए । ‘आन्तरिक श्रोतबाट सञ्चालन गरिएको स्नातक कक्षाका लागि न्युन विद्यार्थी भए खर्चको स्थिति मध्यनजर गर्नुपर्ने भएकाले आवश्यक छलफल भईरहेको छ’ सहायक क्याम्पस प्रमुख लुईटेलले भने– ‘एउटा विषयमा कम्तीमा १० जना विद्यार्थी भए स्नातक तह सञ्चालन हुन्छ । त्यसका लागि विद्यार्थीले एक सेमेस्टरमा कम्तीमा २० देखि २५ हजार रुपैयाँ तिर्नुपर्नेछ ।’ यही अनुपातमा हेर्न हो भने मास्टर्स सक्न करिब एक लाख रुपैयाँ लाग्नेछ । पटक–पटक उत्कृष्ट क्याम्पसको रुपमा पुरस्कृत हुँदै आएको सो क्याम्पसको स्नातकोत्तर तह संकटमा परेपछि पढ्न चाहने विद्यार्थीलाई समस्या भएको छ । घरमा नै बसेर अध्ययन गर्न नपाएपछि प्रवेश परीक्षामा सामेल भई उत्तीर्ण धेरै विद्यार्थी निराश बनेका छन् । त्रिभुवन विश्व विद्यालयले यस पटकदेखि राजधानी बाहिर लागू गरेको सेमेस्टर प्रणालीका कारण समेत विद्यार्थीको उपस्थिति न्युन रहेको सहायक क्याम्पस प्रमुख लुईटेलको बुझाई छ । ‘यसभन्दा पहिले परिक्षा फारामसँगै भर्ना हुने पद्धति थियो’ उनले भने– ‘त्यही बानीका कारण यसपटक पनि धेरैलाई जानकारी नभएको हुन सक्छ ।’ स्नातक तहको नतिजाले पनि स्नातकोत्तरमा प्रभाव पारेको देखिएको छ । सेमेस्टर प्रणाली नहुँदा भर्ना गरेर नियमित कक्षामा नआए पनि फरक पर्दैन थियो । तर सेमेस्टर प्रणालीमा ८० प्रतिशत अनिवार्य उपस्थिति हुनुपर्ने छ ।
सेमेस्टर प्रणालीमा सातामा ४ दिन कक्षा सञ्चालन हुने १ दिन अध्ययन र १ दिन आन्तरिक परीक्षा गर्नुपर्ने प्रावधान छ । २ वर्षे मास्टर्स कार्यक्रमका लागि ४ सेमेस्टर सञ्चालन हुन्छन् । आन्तरिक मूल्यांकनबाट विद्यार्थीले ४० र विश्वविद्यालयबाट सञ्चालित परीक्षाबाट ६० प्रतिशत अंकका लागि परीक्षामा समेल हुनुपर्ने हुन्छ । त्रिभुवन विश्वविद्यालयको कीर्तिपुरमा केही वर्षअघि नै लागू भएको सेमेसटर प्रणाली अघिल्लो वर्षदेखि राजधानीमा सुरु भएको थियो । यो वर्षदेखि उपत्यका बाहिर लागू भएको हो । सो क्याम्पसको स्नातक तहका चार वटा संकायमा १४ सय ७७ विद्यार्थी अध्ययनरत छन् ।
शिक्षा संकायमा चार सय ८६, मानविकी संकायमा तीन सय ६५, व्यवस्थापन संकायमा पाँच सय ११ र बागवानीतर्फ एक सय १५ विद्यार्थी अध्ययनरत रहेको क्याम्पसले जनाएको छ । अघिल्लो वर्षमा प्रतिविद्यार्थी वार्षिक १० हजार पाँच सयका दरले वार्षिक रकम संकलन गरेर मास्टर्स तह सञ्चालन हुँदै आएको थियो । सुरुवातमा मानविकी संकायको नेपाली विषयबाट स्नातकोत्तर अध्ययन, अध्यापन सुरु गरेको क्याम्पसमा ०६४/६५ देखि अन्य विषय थप गरिएको थियो ।