शान्तिपूर्ण तिब्बतीहरु चिनियाँ अन्यायको विरुद्ध विद्रोहको तयारीमा

हालै सी जिनपिङको नेतृत्वमा रहेको चिनियाँ कम्युनिष्ट सरकारको विरुद्धमा ल्हासाको पोताला दरबार अगाडि आत्मदाह गरेको विरोधमा गम्भीर चोटपटक लागेका तिब्बतका २५ वर्षीय तिब्बती त्सेवाङ नोर्बुको निधन भएको छ । र दशक भन्दा बढी अघि चीनले तिब्बतमा आक्रमण गरेदेखि तिब्बतीहरूले भोग्दै आएको नाजुक अवस्थाका बारेमा यस्ता अनेक घटनाक्रमले पुष्टि गरेका छन् ।
तिब्बतीहरू धेरै हदसम्म शान्तिप्रिय मानिसहरू हुन् र पहिलो र दोस्रो विश्वयुद्धमा उनीहरूको तटस्थताको अडान राखेर आफ्नै व्यवसायमा ध्यान दिएको उदहारण आजसम्म पनि विश्व समुदायले याछ गर्दछ। यसबाहेक, तिब्बतमा बौद्ध धर्मको बलियो घेराले पनि एक हदसम्म तिब्बतलाई युद्धबाट रोकेको थियो र आज पनि रुसी सेनाले सार्वभौम युक्रेनको भूभागमा आक्रमण गरी युद्ध सुरु गरेको एउटा बेला विश्वयूद्धमा तिब्बतको त्यस अडान शान्तिको प्रतीकको रूपमा जारी छ।
चीनकोे आक्रमणपछि तिब्बतीहरूले आफ्नो ब्रेकिंग प्वाइन्ट र शान्तिबाट टाढाको अनुभव गरे र जब चीनको सैन्य हातमा जनमुक्ति सेनाले सार्वभौम तिब्बती क्षेत्रमा मार्च गर्यो तिब्बतीहरुको शान्तिप्रेम विश्वसमुदायका लागि केवल एउटा यदशारण मात्र भयो। यो सबै ज्ञण् मार्च ज्ञढछढ को विद्रोहमा परिणत भयो जुन आज सम्म स्मरण र सम्झना जारी छ।
१० मार्चको विद्रोहः
यो विद्रोह चिनियाँ सेना र यसको अतिक्रमण अधिकार विरुद्ध पूर्ण क्रान्ति थियो। ती दुवैले अब तानाशाही र सर्वसत्तावादका लक्षणहरू प्रदर्शन गरिरहेका थिए जुन तिब्बतीहरूले पहिले कहिल्यै अनुभव गरेका थिएनन्।
शान्तिप्रेमी तिब्बतीहरूले अरू प्राणीहरूलाई पनि चोट पुर्याउन निषेध गरेका भिक्षुहरूले सम्म अहिले आएर आफ्नो घरको शारीरिक र मानसिक रूपमा आकांक्षाको रक्षा गर्न हतियार उठाए। तिब्बतीहरू र आक्रमणकारी चिनियाँहरू बीचको पहिलेदेखि नै तनावपूर्ण अवस्थालाई तिब्बतमा चिनियाँ सैन्य मुख्यालयमा आयोजित सैद्धान्तिक प्रदर्शनमा परम पवित्र ज्ञद्ध औं दलाई लामालाई गोप्य रूपमा आमन्त्रित गरिएको थियो विडम्बनापूर्ण रूपमा तिब्बतीहरूले कुख्यात र विवादास्पद संझौता गर्नुपरेको थियो। यस संझौतालाई तिब्बतको शान्तिपूर्ण मुक्तिको लागि सम्झौता पनि भनिन्छ।
यसले साँच्चै धैर्यता फट्यो र तिब्बतीहरूले दलाई लामालाई यो गोप्य प्रदर्शनमा उपस्थित हुनबाट रोके ९यो गोप्य तिब्बती अधिकारीहरूले खुलासा गरेका थिए जसलाई दलाई लामाको जीवनको डरले जनतालाई बाध्य बनाएको थियो ।
चिनियाँहरूबाट हिंसक प्रतिक्रिया र बदला को भावना पर्दापण भयो, जसले मानव जीवनलाई पूर्ण रूपमा बेवास्ता गर्दै तिब्बती हरुको विरुद्धमा हिंसा गर्‍यो र राजधानी ल्हासा र पोताला दरबार वरपरका क्षेत्रमा गोलाबारी गरे। यो विद्रोह धेरै दिनसम्म चल्यो र धेरै ठूला घटनाक्रमहरू भए।
एक, ज्ञद्ध औं दलाई लामा र धेरै तिब्बतीहरूले तिब्बत बाहिर शरण खोजे। दोस्रो, यस विद्रोहको हिस्सा भएका धेरै तिब्बतीहरू चीनको कब्जाले र त्यसको अख्तियारले तिब्बती भूमिका मानिसहरू अन्यायमा परे । तेस्रो, तिब्बतलाई क्षेत्रीय र सांस्कृतिक रूपमा पनि जित्ने आफ्नो लक्ष्यमा बेइजिङले काँडा र अवरोधका रूपमा देखेका गुम्बाहरू र धार्मिक संस्थानहरूलाई व्यापक रूपमा बन्द गर्न र इतिहासहरु विगार्न थाले ।
डोमिनो प्रभावहरूः
विद्रोहको भावनाले अझै पनि विश्वभरका तिब्बतीहरूको मन र कल्पनालाई कब्जा गर्छ र तिब्बतीहरूमा व्यापक प्रभाव पारेको छ। सम्झनाको ६० वर्ष बितिसक्दा पनि तिब्बतीहरूले बेइजिङको दबाब र आकांक्षामा दिनदिनै गुज्रिरहेको कठोर, अमानवीय, संवेदनहिन र वास्तविक क्रूरताविरुद्ध तिब्बतीहरूको लागि यो एउटा जुलुसको आवाज बनेको छ।
स्पष्ट डोमिनो प्रभावको पहिलो उदाहरण चिनियाँहरूप्रति स्पष्ट घृणा र वैरभाव थियो जुन तिब्बतीहरूमाझ विशेष गरी कम्युनिष्ट पार्टीका अधिकारीहरूप्रति बढेको छ । यसअघि तिब्बतीहरू र यसका छिमेकी चिनियाँहरूबीच मित्रताको सामान्य भावना थियो तर यो सबै आक्रमणपछि यस भावनामा परिवर्तन भएको छ र मार्च १० को विद्रोहदेखि तिब्बतीहरुको चीनप्रतिको घृणा झनै बढेर गएको छ।
तिब्बत भित्र र तिब्बती डायस्पोरा दुवैबाट चीनको कम्युनिष्ट सरकार विरुद्ध विद्रोह र विरोधको बारम्बार लहर चलिरहेको छ । सन् १९८७ को आन्दोलन, सन् १९८९ को आन्दोलन, २००८ को आन्दोलन र आज पनि जारी रहेका आत्मदहनका घटनाहरू फरक होलान तर अझै पसिन चीनको दमनविरुद्ध तिब्बतीहरुको संघर्ष जारी नै छ । तिब्बतीहरूका बीचमा अझै बलियो रहेको यस स्पार्कलाई यी सबै कुराहरुको संकेत मान्न सकिन्छ ।
अहिले विश्वभरका मानिसहरूले तिब्बतको वास्तविक अवस्था बुझ्न थालेका छन् र धेरैले वास्तविक तिब्बतको बारेमा अनुसन्धान गर्न थालेका छन्। यो सबै तिब्बतीहरूले हरेक दिन र विशेष गरी ज्ञण् मार्चको तिब्बती विद्रोह दिवसको निरन्तर आवाजको कारणले गर्दा हो, जब विश्वभरका तिब्बतीहरू हाम्रो एक पटकको स्वतन्त्र राष्ट्र तिब्बतलाई के भयो भनेर सम्झन र स्मरण गर्न एकजुटतामा भेला हुन्छन्।
निष्कर्श
तिब्बतीहरूले तिब्बती विद्रोह दिवसको ६३औँ वार्षिकोत्सवको स्मरण गर्दै आगामी दिनहरूमा उत्तर अमेरिकाको क्यानडारअमेरिका, युरोपको फ्रान्स, एसियाको भारत, अफ्रिकाको दक्षिण अफ्रिका र अस्ट्रेलियाबाट धेरै आन्दोलन र अभियान गरिरहेका छन् । यसले तिब्बतीहरूको भौगोलिक फैलावट र तिनीहरूको कथा संसारमा बाँडिएको देखाउँछ। हामी तिब्बतीहरूले यस बाटोमा हिड्न जारी राख्नुपर्छ तर बेइजिङको औंलामुनि रहेका तिब्बतमा तिब्बती दिदीबहिनी र दाजुभाइले बोकेको पीडा र बोझलाई कम गर्न नवीन माध्यमहरूमा पनि संलग्न हुनुपर्छ।