अँध्यारोबाट उज्यालो तर्फ: इलाममा घट्दै आत्महत्याका घटना

विनय तिम्सीना
सांकेितक तस्विरAI काे सहयाेगमा

इलाम, असार ३१ः कहिले काँही शान्त, हरियालीले भरिएको इलाम पनि भित्रभित्रै चिच्याइरहेको हुन्छ—कसैले देख्दैन, कसैले सुन्दैन। तर अब त्यो चिच्याहट केही कम भएको छ। इलाम जिल्लामा आत्महत्याका घटनामा ३० प्रतिशतले कमी आएको पछिल्लो तथ्यांकले देखाएको छ, र यो तथ्य केवल संख्या होइन—मानव जीवनको संरक्षणतर्फको एक आशालाग्दो संकेत हो।
जिल्ला प्रहरी कार्यालय इलामका प्रमुख एसपी एक नारायण कोइरालाले बुधबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा यो विवरण सार्वजनिक गर्नुभयो। उहाँले आत्महत्या न्युनिकरण कार्ययोजनाको प्रभावकारी कार्यान्वयन र समुदायमा बढ्दो जनचेतनालाई यसको प्रमुख कारक मानेका छन्।
मनोविज्ञान र कानूनको सन्धिमा उभिएको प्रहरी
आत्महत्याका प्रयासहरूलाई अपराधको रूपमा होइन, सहयोगको आवश्यकतामा परेको मानव पीडाको रूपमा बुझ्ने सोचले इलाम प्रहरीलाई नयाँ मोडमा पुर्‍याएको छ। प्रहरी कार्यालय परिसरमै स्थापना गरिएको मनोसामाजिक तथा कानुनी परामर्श कक्ष अहिले घरेलु हिंसाबाट पीडित, लागुऔषध प्रयोगकर्तादेखि आत्महत्याको प्रयास गरेका व्यक्तिसम्मका लागि जीवन परिवर्तन गर्ने थलो बन्न थालेको छ।
यससँगै, आत्महत्या न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन कार्ययोजना–२०७८ अनुसार वडा तहसम्म गठन गरिएका कार्यदलहरूले ३५० भन्दा बढी जनचेतनामूलक कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरेका छन्। यी कार्यक्रमले विद्यालय, समुदाय र परिवारमा आत्महत्या विषयमा संवाद सुरु गराएका छन्—पहिले कहिल्यै नगरेका कुराहरू खुलेर बोल्न थालिएको छ।
पीडाको मौनताबाट संवादतर्फको यात्रा
मानसिक पीडालाई ‘लाज’ को पर्दाभित्र लुकाउने हाम्रो समाजमा आत्महत्यालाई बोल्नै नमिल्ने विषयको रूपमा लिइन्छ। तर इलाममा पछिल्लो वर्षहरूमा प्रहरी, नागरिक समाज र स्थानीय निकायहरूको सहकार्यले यही मौनता चिर्ने प्रयत्न गरेको देखिन्छ।
सामुदायिक प्रहरी सञ्जालको सुदृढीकरण, विद्यालयस्तरमा मनोसामाजिक शिक्षा र परामर्श, र घरेलु हिंसाका घटनामा कानुनी साथसाथै मनोवैज्ञानिक सहयोग दिने अभ्यासले सुरक्षा संस्था र नागरिकबीचको सम्बन्धलाई पनि बलियो बनाएको छ।
अझै बाँकी छ चुनौती
यद्यपि घटेको ३० प्रतिशत आत्महत्या दर प्रशंसायोग्य उपलब्धि हो, यो पूर्ण समाधान होइन। अझैपनि ग्रामीण क्षेत्रका किशोरीहरू, अशक्त वृद्धवृद्धा, घरेलु हिंसा भोगिरहेका महिलाहरू र आर्थिक समस्याबाट ग्रस्त नागरिकहरू आत्महत्या जोखिमको उच्च समूहमा छन्।
त्यसैले, दीर्घकालीन रूपमा मानसिक स्वास्थ्य सेवा पहुँचयोग्य बनाउन, विद्यालय र स्वास्थ्य संस्था सशक्त बनाउन, र परामर्शलाई अझै स्थानीय भाषामा र सांस्कृतिक सन्दर्भमा अनुकूल बनाउनुपर्ने आवश्यकता छ।
निष्कर्ष
इलाम अब केवल चियाको शहर होइन—यो सम्भावनाको शहर पनि हो, जहाँ पीडाको अँध्यारोलाई चेतनाको उज्यालोले विस्थापित गर्न सकिन्छ भन्ने प्रमाण देखिँदैछ। आत्महत्याको अंक घटाउनु केवल सुरक्षा निकायको आँकडामा भएको घटोत्तरी होइन—यो समाजले स्वीकार गर्न थालेको भावनात्मक न्यायको पहिलो पाइला हो।